­

Türkçe Dil Bilgisi /Yararlı Bilgiler

09:00


Belirtisiz isim tamlamalarının da sıfat olarak kullanılabilir. (altın sarısı saç )



Zamirlerle de isim tamlaması kurulabilir. 
(senin dünyan, kendi insanlarımız, kimin nesi)


Geçişli fiillerin yani neyi, kimi sorularına cevap verir.
 (atmak, delmek, açmak) 

Hareket bildiren, geçişsiz olan ve hareketin kişinin kendi isteğiyle gerçekleştiğini ifade eden fiiller durum fiilidir. 
(yürümek, güldü, oturmuş)

Hareket bildirmeyen, eylemin kişinin kendi isteği dışında gerçekleştiğini ifade eden ve geçişsiz olan fiillere oluş fiilidir.
(kararmak, sararmak,solmak,büyümek)


(Fiil) Haber kipleri (-di, -miş,-yor, -ecek, -ar, -mez) 
(Fiil) Dilek kipleri (-ayım, -alım, -a ,-malı, emir ekleri)

Basit zamanlı fiiller tek; birleşik zamanlı fiiller iki kip eki alır. (gelmiş: basit zamanlı ~ gelmişti:birleşik zamanlı) 


Bir fiil birleşik zamanlı ise orada mutlaka bir ek fiil vardır.(çalışmalıymışım ~çalışmalı imişim);


Bir cümlede eğer isim soylu bir sözcük yüklem olmuşsa orada mutlaka bir ek fiil vardır. (sınıf temizmiş, her şeyim sensin)


Fiil çatısı denince, fiillerin özne ve nesneye göre aldığı durumu soruyordur.


Öznesine göre fiil çatısı: etken,edilgen,dönüşlü,işteş


Fiilin edilgen olabilmesi için mutlaka –l ,-n çatı eklerini alması  ve öznesinin (eylemi yapanın) belli olmaması gerekir. (Sokaklar temizle-n-di) (kim tarafından? Cevap yok.)


Bir fiil edilgen çatılı ise öznesi mutlaka sözde öznedir. 
(çaylar içi-l-di ) (çaylar:sözde öznedir)


Bir fiilin dönüşlü olabilmesi için –l, -n çatı eklerinden birini alması, öznenin belli olmalı ve kendi kendine olmalıdır.
(kadın aynanın karşısında süsle-n-di ) (kadın: gerçek özne)


Bir fiilin işteş çatılı olabilmesi için “–iş” çatı ekini mutlaka alması , öznenin en az iki kişi olması ve eylemin birlikte ya da karşılıklı yapılma anlamı vermesi gerekir. 
(çocuklar döv-üş-tü :karşılıklı ~ kadınlar gül-üş-tü: birlikte);


Etken fiillerin öznesinin bellidir yani –l , -n ,-ş çatı eklerinden birini almaması gerekir. ( çocukları dövdü)


Fiillerin nesnesine göre: “geçişli, geçişsiz, oldurgan, ettirgen” 


Bir fiillin başına “onu” zamirini getirebiliyorsak o fiilin geçişli, getiremiyorsak geçişsizdir. (“ sevdi” geçişli bir fiildir; çünkü “onu sevdi” diyebiliriz yani geçişliler nesne alabilirken geçişsizler alamıyor)


Geçişsiz bir fiilin –r , -t ,-tır ekleriyle geçişli yapılabilir ve geçişsizken geçişli yapılan bu fiillere oldurgan fiil denir.
 (adamı öl-dür-dü)


Geçişli fiillerin –t, -tır, -r ekleriyle yeniden geçişli yapılarak geçişlilik derecesinin artırılabileceğini ve bu tür fiillere “ettirgen” çatılı fiiller denir. (Bir de kitap al-dır-dı. )


Sıfat fiil, zarf fiil ve isim fiil eklerinin üçüne birden fiilimsi(eylemsi) denir. 
(sıfatfiil ekleri:an-ası-mez-ar-dik – ecek -miş)
(zarffiil ekleri:-arak, -ıp ,-madan, -ınca, -dıkça ,-dığında…)
(isim fiil ekler:- ma ,-ış ,-mak)


Her -acak, -mez , -ar ,-miş eklerinin sıfat fiil olmadığını,sıfat fiil olabilmesi için genellikle sıfat tamlaması kurması gerekir. Ekler eğer temel cümlede fiili yüklem yapmışsa zaman ekleri olduğunu ( geçmiş günleri yad ettik :sıfat fiil eki) (günler ne çabuk geçmiş:geçmiş zaman eki)

Bİze de Bak

0 yorum

HocamSorumVar

Ad

E-posta *

Mesaj *